بدون شک دیدن تصاویری چنین زیبا و «سد»(صد نه سد!) البته  منحصر به فرد روان انسان را صیقل می بخشد. دلیل منحصر به فرد بودن این کلیسا  نکته است که هنر اسلامی در کنار هنر ارمنی با هماهنگی جالبی تصویر شده است.با دیدن تصویر زیر متوجه منظور من خواهید شد:

گنبدهای کلیسای وانک اصفهان

کلیسای وانک در  زمان شاه عباس اول ساخته شد.زمانی که ارامنه از آزار دولت عثمانی به تنگ آمده بودند و با حمایت شاه به منطقه جلفا در اصفهان کوچ کردند.
در تمام جستجوهایی که در میان منابع اینترنتی داشتم متاسفانه اسمی از نقاشان  این کلیسا برده نشده و تنها به «نقاشان ارمنی»  بسنده کرده اند هرچند در منبعی که بالاتر برای شما گذاشتم سرپرست معماران کلیسا را کشیشی به نام دیوید نام برده اند.

اگر روی عکس ها کلیک کنید به منبع اصلی هدایت می شوید

همانطور که گنبدها را می بینید یکی از گنبدها به سبک مساجد  اسلامی با رنگ آبی به همراه مینیاتورهای ایرانی دیده می شود و گنبد دیگر به سبک غرب و آن هم باز به همراه مینیاتور ایرانی کار شده است.

این کلیسا هم همانند همه کلیساهای دیگر پر از نقاشی های روایت کننده داستان های مذهبی است. نکته جالبی که توجه بیننده را جلب می کند این است که نقاشی هایی که در زیر گنبد اسلامی آن دیده می شود مربوط به اشتراکات مذهبی مسلمانان و مسیحیان است و تالار دیگر بیشتر به روایات مختص مسیحیت اشاره دارد.

داستان های کتاب انجیل

از بالای تصویر گنبد مسیحی روایت خروج آدم وحوا از باغ بهشت شروع می شود و تا پایین داستانهایی از عیسی که بعضی از آنها را با هم قبلا در تابلوهای هنرمندان دیگر دیده ایم روایت شده است. همین مفهوم در گنبد اسلامی نیز وجود دارد به این معنی که نقش ها از سرچشمه (نوک گنبد به معنای نمادین خداوند) شروع می شوند و تا پایین به معنای انفاس بشر گسترش می یابند.
تابلوهای شام آخر…ستایش مغان یا شاهان ایرانی…تاج گذاری مریم مقدس و … تابلوهای آشنایی هستند که در همین وبلاگ(فوسکا) به آنها پرداخته ایم.در دیوار دیگری که عکس آن را مشاهده می کنید تصویری از جهنم و بهشت قراردارد که با توصیف های کتاب عهد جدید همخوانی دارد.

بهشت و جهنم

از نکات جالب دیگر این است که اگر دقت کنید در پندتیو Pendetive های کلیسا در هر دو تالار فرشتگانی با 4 بال دیده می شود که کاملا مشابه هم هستند و هر دو تالار 4 ستون دارند..این موضوع به طور نمادین اشاره دارد به اینکه هر دو دین در واقع از یک ریشه هستند و فقط شکل و شمایل آنها با هم تفاوت دارد.

البته نمی توان این نکته را از نظر دور داشت که شاید ارامنه جهت تقدیر از شاه عباس مسلمان خواسته اند این تلفیق خاص را به وجود بیاورند اما به هر حال نمای بیرون و درون و حالت معماری خاص آن که مخصوصا از بیرون بیشتر شبیه به یک مسجد می باشد نشان دهنده محافظه کاری معماران بوده است. همان حالتی که اکنون در میان اقلیت های مذهبی به دلیل دید منفی احتمالی هموطنان خود با آن مواجه هستند و خود را مجبور می کنند که درون خود را برای همه آشکار نکنند.

گفتن این نکته مهم است که نقاشی های این کلیسا در دسته «هنر ارامنه» جای می گیرد که برای خود شاخه ای نسبتا مستقل به حساب می آید.

پ.ن: این یادداشت را به دوست خوبم کوروش که در نوروز امسال در کلیسای وانک بود و از من خواست تا این مطلب را بنویسم، تقدیم می کنم.

پ .ن 2 : خوشبختانه توانستم از این منبع نام نقاشان را پیدا کنم :

طرح تصاویر معبد از کتاب مقدس عهد قدیم و جدید الهام گرفته شده است. تمام هزینه ی تزئینات، نقاشی و تذهیبات کلیسا را شخصی به نام خواجه «آویک استپانوسیان» تقبل و تامین کرده است.
نقاشان این تصاویر همگی استادان ارمنی بوده اند که از آن جمله «خلیفه هوانس مرکوز»، «کشیش استپانوس» و «استاد میناس» را می توان نام برد.

دور تا دور گنبد هشت پنجره وجود دارد. در فاصله ی میان آنها تصاویری از آفرینش آدم و حوا، خوردن میوه ممنوعه، مرگ هابیل و … دیده می شود. در محل سرودخوانان کلیسا جای چهار تصویر همراه با گلبوته هایی در اطراف آن به چشم می خورد که در آنها شکنجه ی مقدسان دیده می شود. تصاویر محل سرودخوانان مربوط به حضرت مسیح است که در اتاقک اشیا مخصوص با تصاویری از بشارت دادن فرشته به حضرت مریم شروع می شود، کلیسا را دور می زند و با تصویر رحلت حضرت مریم پایان می پذیرد.
تصاویر میانی شامل میلاد عیسی مسیح، سجده ی سه پادشاه به عیسی، آزمون مسیح توسط ابلیس، آخرین شام عیسی، مصلوب شدن و دفن عیسی، معراج عیسی و … می باشد.
بر دیوار شمالی داخل کلیسا، تصاویر رستاخیز نقاشی شده است. بالای آن بهشت، که در آنجا رستگان وارد می شوند و در قسمت پایین دوزخ مهیب که آتش زبانه می کشد، اژدهای چند سر و دیوهای رم کرده، فرشتگان از بالا گناهکاران را به حفره در می اندازند و … تقاشی شده است.